Pierwsza wzmianka o Starym Sączu datowana jest na 1257 r., kiedy to książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy podarował swojej żonie, księżniczce węgierskiej Kindze ziemię sądecką obejmującą tereny w trójkącie: Biecz – Limanowa – Podoliniec (obecnie Słowacja), jako zastaw za posag wniesiony do Polski i przekazany na walki z Tatarami.

 

 

Po 1257 r. Kinga założyła w widłach Popradu i Dunajca miasto Sandecz i uwłaszczyła otrzymanymi dobrami założony przez siebie w 1280 r. starosądecki klasztor klarysek. W tym samym czasie przeniesiono do Sącza z Podegrodzia siedzibę lokalnych władz. Po śmierci Bolesława, Kinga wychowana w duchu idei franciszkańskich, wstąpiła do zakonu klarysek, gdzie zmarła w 1292 r. Pochowana została w kaplicy klasztornej. Już za życia uważana z osobę świętą, Jej grób otoczono kultem.

W 1358 r. Kazimierz III Wielki zezwolił dla Starego Sącza na lokację na prawie magdeburskim, jednocześnie zwolnił miasto od danin. W 1410 r. miasto zostało spalone przez wojska Zygmunta Luksemburskiego, dowodzone przez Ścibora ze Ściborzyc.

W 1683 r. król Jan III Sobieski po stoczonej bitwie pod Wiedniem (w drodze powrotnej do Warszawy) odwiedził miasto, aby pokłonić się szczątkom księżnej Kingi. Poparł wówczas starania o beatyfikację Kingi. W 1690 r. papież Aleksander VIII ogłosił Kingę błogosławioną.

Po I rozbiorze Polski Stary Sącz wszedł w skład Galicji. A ziemie klasztorne zostały upaństwowione. Do Polski wrócił w 1918 r. Miasto wielokrotnie nawiedzały pożary. Największy miał miejsce w 1795 r., kiedy spaleniu uległo niemal całe miasto wraz z ratuszem.

Największym wydarzeniem w historii miasta była wizyta papieża Jana Pawła II, który przybył  do Starego Sącza 16 czerwca 1999 r. aby kanonizować bł. Kingę. Uroczystość zorganizowana na stu hektarach pól ornych zgromadziła 650 tysięcy wiernych. W 2009 r. Stary Sącz gościł Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.

 

EKSPOZYCJA:

SALA NR 1. Dawna sztuka religijna

Obejmuje obrazy, płaskorzeźby i rzeźby od XVII do XIX w. przedstawiające wizerunki Matki Boskiej: Częstochowskiej, Różańcowej, Bolesnej i Apokaliptycznej oraz świętych: Wincentego z Ferrary, Walentego, Antoniego, braci Kryspianów, Anny, Weroniki, Tekli.

Są też różne wersje Przemienienia Pańskiego.

Do najcenniejszych należy obraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego malowany na desce z XVII w.

W sali prezentowana jest też kolekcja krucyfiksów, w tym ciekawy egzemplarz z krzaka tarniny oraz obrus wyhaftowany w 1854 r. przez Siostry Klaryski.

 

 

SALA NR 3. Od Św. Kingi do Jana Pawła II

W sali prezentowane są wizerunki św. Kingi – dawne i współczesne obrazy i rzeźby oraz wydawnictwa z jej żywotami. Są także obrazy przedstawiające założone przez nią klasztory: ss. Klarysek i oo. Franciszkanów.

W dalszej części ekspozycja pokazuje na fotografiach Jerzego Cebuli największe wydarzenie w historii Starego Sącza – wizytę papieża Jana Pawła II i kanonizację bł. Kingi 16 czerwca 1999 r. Uzupełnieniem są pamiątki z tego wydarzenia: makieta ołtarza, autograf Ojca Świętego złożony na pamiątkę pobytu w Starym Sączu oraz pióro użyte tylko w tym celu przez papieża. Ponadto plakietki, ulotki, karty wstępu i stemple okolicznościowe.

Portrety króla Jana III Sobieskiego i stary oleodruk „Bitwy pod Wiedniem” wg Kossaka upamiętniają wizytę króla w Starym Sączu i jego spotkanie z żoną Marysieńką w drodze powrotnej spod Wiednia w 1683 r.

Znajdująca się w tej sali makieta miasta obrazuje jego rozwój przestrzenny. Inna makieta pokazuje jak wyglądał spalony w 1795 r. Ratusz Miejski.

 

 

SALA NR 4. Rzemiosło starosądeckie

W skład ekspozycji wchodzą dawne warsztaty rzemieślnicze: garncarski (koło garncarskie) po Pawle Płaziaku; szewski po Józefie Paszkiewiczu oraz narzędzia stolarskie, kuśnierskie, krawieckie i garbarskie. Ponadto prezentowane są wyroby garncarskie: Michała Starczewskiego, Józefa Bilińskiego, Ludwika Wilusza i Jana Wilusza oraz kolekcja wyrobów ślusarskich – kłódki, zamki i klucze.

Uzupełnieniem wystawy są świadectwa czeladnicze i dyplomy mistrzowskie oraz stare rękopiśmienne księgi cechowe: Cechu Szewskiego z 1678 r., Cechu Kuśnierskiego z 1750 r., i Statut Cechu Wielkiego z początku XIX w.

 

 

 

SALA NR 5. Starosądeczanie i ich życie społeczno – obyczajowe

Ekspozycja prezentuje przede wszystkim portrety starosądeczan; najstarszy Ignacego Śmiałka z II połowy XIX w. oraz dwa namalowane przez Bronisławę Rychter – Janowską. Są też karykatury mieszkańców autorstwa Czesława Lenczowskiego. Ponadto poczet burmistrzów Starego Sącza od 1780 r. i portrety księży, a także prezesów i zasłużonych działaczy Towarzystwa Miłośników Starego Sącza.

Uzupełnieniem ekspozycji są różne bibeloty z XIX w. i połowy XX wieku, kolekcja zegarów i maszyn do pisania, ubiory z okresu żałoby narodowej (II połowa XIX w.), instrumenty muzyczne, w tym najciekawszy klawikord z 1760 r.

 

 

SALA NR 6. Dziedzictwo Lachów Sądeckich

Eksponaty obrazują życie codzienne i kulturę materialną Lachów Sądeckich.

Są więc przedmioty codziennego użytku: do pieczenia chleba, wyrobu masła i sera, maszynka do kręcenia lodów.

Przybory kuchenne: cedzaki, łyżniki, młynki do palenia i mielenia kawy; pierwszy model maszynki do mięsa.

Do prania i prasowania: tarki i maglownice oraz żelazka na węgiel i „duszę”.

Ponadto przybory do obróbki lnu: rachwa, międlica, cierlica i kołowrotki do przędzenia nici.

W ekspozycji znajdują także elementy ubioru Lachów Sądeckich.

Wytwory sztuki ludowej obejmują obrazy olejne Antoniego Hybla z Ropy, na szkle malowane Jadwigi Marschalko – Kosal z Nowego Sącza, Stefani Bielakowej ze Starego Sącza oraz Józefa Citaka z Krynicy i Zdzisława Najducha z Paszyna,

O wierze miejscowego ludu świadczy kolekcja kapliczek przydomowych.

 

 

SALA NR 7. Sala tradycji i pamięci narodowej oraz zasłużonych starosądeczan

Ekspozycja w tej sali składa się z trzech części:

1. Kolekcja militariów (tu najstarsze eksponaty muzeum: toporek z kamienia gładzonego z roku 1700 p.n.e., miecze i topory z XIII w.) oraz pamiątki po Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”.

 

 

 

2. Zasłużeni starosądeczanie – portrety, życiorysy, obrazy, książki oraz pamiątki po:

historykach: prof. Henryku Baryczu, Wiktorze Bazielichu i Szczęsnym Morawskim

malarzach: Czesławie Lenczowskim, Antonim Hyblu, Bronisławie Rychter – Janowskiej, Kazimierzu Łotockim i Teresie Palata – Nowińskiej

ludziach pióra: Janie Joachimie Czechu, Edmundzie Wojnarowskim, Bogusławie Agacie Konstanty

wojskowych: ks. płk. Tadeuszu Dłubaczu i gen. Wiesławie Łasińskim

Józefie Leopoldzie Kmietowiczu współorganizatorze Powstania Chochołowskiego w 1846 r.

Kazimierzu Kubali – lotniku

 

 

 

3.Walczący, polegli lub pomordowani starosądeczanie w II wojnie światowej.

Ekspozycja prezentuje dokumenty życia codziennego okupacji; tajne nauczanie; walczących na różnych frontach wojny (mundury wojskowe) oraz na Sądecczyźnie partyzantów (oryginalna radiostacja oddziału „Tatara”).

Ponadto fotografie więźniów obozów koncentracyjnych i stroje obozowe (pasiak z KL Auschwitz i sukienka z Ravensbrük), a także poległych pomordowanych na Wschodzie.

Jest także kolekcja medali i odznaczeń wojennych i wojskowych.

Copyright © Muzeum Regionalne w Starym Sączu